Kernwaarde bij veel organisaties is: ruimte geven aan eigen regie. Ik vroeg mezelf af: Hoe ziet die regie eruit? Hoe zie je dat een oudere eigen regie voert in het dagelijks leven? En daarom ben ik gaan kijken. Als een schaduw met een oudere meebewegen gedurende een dag. En dat zeventien keer, op twee afdelingen in twee organisaties. Ik was heel benieuwd wat ik zou gaan zien. Wordt eigen regie zichtbaar als je gaat kijken?
Ik mocht bij zeventien ouderen meekijken. Zij gaven toestemming om een dag bij hen in de buurt te zijn tijdens zorgmomenten, maaltijdmomenten en activiteiten. Ik zat in een hoekje en maakte aantekeningen. Die aantekeningen heb ik samen met mijn onderzoeksteam bestudeerd om antwoord te krijgen op de vraag: hoe voeren ouderen met een somatische aandoening eigen regie in het verpleeghuis?
Ik vond zes manieren waarop ouderen regie voeren.
Eigen regie door zelf te beslissen en deze beslissingen (deels) zelf uit te voeren
Ik zag dat ouderen sommige handelingen zelfstandig uit kunnen voeren en daardoor eigen regie voeren. Bijvoorbeeld na hulp bij het douchen zelf make-up aanbrengen, sieraden uitkiezen en parfum opdoen.
Eigen regie voeren door proactieve beïnvloeding
Als een oudere een beslissing niet zelf kan uitvoeren, werkt het het beste als hij/zij direct duidelijk maakt hoe hij/zij het zou willen. Bijvoorbeeld bij binnenkomst meteen zeggen dat de gordijnen dicht moeten blijven, dat je die dag op bed gewassen wilt worden of dat de verzorgende die lekkere shampoo moet pakken die je gisteren op je verjaardag hebt gekregen.
Voor mensen met spraakproblemen is het lastig om deze wensen (verbaal) duidelijk te maken. Vaste medewerkers begrepen non-verbale uitingen vaak en benoemden deze hardop. Maar ik zag ook dat niet iedereen de wensen van bewoners goed kent.
Eigen regie overdragen aan anderen
De bewuste keuze om zaken over te dragen aan anderen is een vorm van eigen regie. Als je bijvoorbeeld slechtziend bent kun je de kledingaankoop aan jouw zoon of dochter overlaten. Het vertrouwen dat die ander jouw wensen en behoeften kent, zorgt ervoor dat iets gebeurt zoals jij het wilt.
Eigen regie over het gebruik van de ruimtes om je heen
Zelf de keuze kunnen maken op welke wijze je gebruik wilt maken van de ruimtes in het verpleeghuis is een wijze van regie voeren. De een blijft graag op de eigen kamer met de deuren dicht en andere bewoners houden de deur graag open.
Besluiten hoe je eigen tijd te besteden
Soms lijkt het dat de dag een aaneenschakeling is van zorg- en maaltijdmomenten. Maar juist in de ruimte tussen vaste momenten, kan het leven (soms zoals vroeger) voortgang vinden. Oude vrienden ontmoeten, mailtjes sturen, breien, schilderen, eten koken, kinderen en kleinkinderen zien, muziek luisteren, tv kijken. In die veelheid van voorkeuren en keuzes is eigen regie zichtbaar.
Blijven beslissen over belangrijke zaken in het leven
Er gebeurde meer dan schaduwen van bewoners. Bewoners wilden soms graag vertellen hoe zij erover dachten. Bijvoorbeeld hoe ze zelf besloten naar het verpleeghuis te verhuizen om de familie te ontlasten. Of dat ze toch echt wel in het ziekenhuis opgenomen willen worden bij hartfalen, ook al haalt dat niet veel meer uit volgens de verpleeghuisarts.
Wat leren we hiervan?
Eigen regie wordt soms opgevat als zelf doen, onafhankelijk zijn. Maar juist dat ‘zelf doen’ is vaak niet meer/deels mogelijk voor mensen die in het verpleeghuis wonen. Wat overeind blijft is het zelf beslissen over hoe je iets wilt en dat duidelijk maken aan medewerkers die je helpen en aan jouw naasten. Maar de omgeving van het verpleeghuis kent veel structuren als dienstroosters, pauzetijden en protocollen. En tegelijkertijd hebben ook medebewoners wensen en behoeftes en moet personeel keuzes maken.
Door ouderen goed te leren kennen en de tijd nemen om naar de wensen te luisteren of de gebaren goed te begrijpen, kan op een mensgerichte wijze eigen regie worden ondersteund.
Ben je benieuwd naar het volledige Engelstalige artikel, klik dan hier.
Ik schaduwde zowel een aantal bewoners als een aantal zorgprofessionals. Daarvan is een animatie gemaakt. Wil je dit bekijken, klik dan hier.
Meer informatie over dit onderzoek en het thema eigen regie vind je hier.
Door Jolande van Loon, Science Practitioner bij de Academische Werkplaats Ouderen van Tranzo en De Wever
