Lisette de Graaf, science practitioner bij de Academische Werkplaats Ouderen en werkzaam bij Mijzo, doet onderzoek naar roken en het drinken van alcohol door bewoners in het verpleeghuis.
Lisette startte haar onderzoek met een literatuurstudie. In de internationale literatuur zocht zij naar antwoord op de vraag: wat is bekend over gebruik en misbruik van tabak, alcohol en drugs door bewoners van een verpleeghuis. Lisette vond zestien studies waarvan er negen gaan over roken, zes over alcohol en een over illegale drugs.
De studies over roken gaan vooral in op het spanningsveld tussen de autonomie (het recht) van bewoners om te roken versus rookbeleid in het verpleeghuis vanwege veiligheid (brandgevaar) en gezondheid van andere bewoners en medewerkers (meeroken is schadelijk voor de gezondheid). Het beleid van de verpleeghuizen in deze negen studies geeft aan of en waar bewoners mogen roken. Roken in het verpleeghuis wordt meestal gereguleerd, bijvoorbeeld door plekken aan te wijzen waar (niet) gerookt mag worden, door rookwaar van ‘onveilige’ rokers te beheren en door bewoners met dementie geen rookwaar meer aan te bieden. Verder blijkt dat rokende bewoners een lage motivatie hebben om minder te gaan roken. Mede hierdoor en omdat roken in sommige verpleeghuizen is toegestaan, is het voor (zorg)medewerkers lastig om bewoners te adviseren en te motiveren om minder te roken of te stoppen.
De gezondheid van de drinkende bewoner is de focus van de studies die gaan over alcohol. Twee studies uit de jaren ’70 van de vorige eeuw bespraken positieve gevolgen van alcohol voor de gezondheid zoals verbeterd functioneren en socialiseren van bewoners. Studies uitgevoerd na 1994 vonden voornamelijk negatieve effecten van alcohol op mentale en fysieke gezondheid. In meerdere studies wordt benoemd welk percentage bewoners alcohol drinkt of misbruikt. Daarbij bleek ook dat zorgverleners het alcoholgebruik van bewoners vaak te laag inschatten. Een studie onderzocht het beleid in verpleeghuizen, waaruit bleek dat beleid zich voornamelijk richt op het voorkomen van schadelijke gezondheidseffecten. Een meerderheid van de onderzochte locaties (83,8%) rapporteerde over problemen door alcohol zoals vallen of sociale en gedragsproblemen bij bewoners.
In het artikel wordt gereflecteerd op het spanningsveld tussen mensgerichte zorg en het gebruik of misbruik van tabak en alcohol door verpleeghuisbewoners. Bij mensgerichte zorg staan wensen en behoeften van verpleeghuisbewoners centraal en worden keuzes in overleg tussen bewoner en (in)formele zorg gemaakt. Bij roken en alcohol drinken kan er een spanningsveld zijn tussen de wensen en behoeften van een bewoner en wat wenselijk is voor diens gezondheid of de veiligheid van andere bewoners. Vraag is of de wens/behoefte en dus de autonomie van de bewoner voorrang krijgt of de gezondheid en veiligheid van andere bewoners en medewerkers? Vanuit mensgerichte zorg is het belangrijk dat bewoners en zorgverleners met elkaar spreken over roken en/of drinken van alcohol. Dit om de wensen en behoeften van de bewoner wat betreft roken en drinken helder te krijgen en samen te spreken over mogelijke schadelijke gevolgen van roken en/of drinken om zo tot een weloverwogen keuze te komen. Om hier inzicht in te krijgen interviewde Lisette voor haar volgende deelstudies bewoners en hun directe omgeving, zoals een familielid, een zorgverlener, een arts en teamleider. Zodra deze nieuwe resultaten bekend zijn, zullen we deze delen.
Ben je benieuwd naar het volledige Engelstalige artikel, klik dan hier.
Wil je meer weten over Lisettes onderzoek, kijk dan eens op haar onderzoekspagina.
Door Meriam Janssen, onderzoeksmakelaar en senior onderzoeker
