De Academische Werkplaats Ouderen werkt regelmatig samen met hogeschool Fontys. Bijvoorbeeld door aankomende verpleegkundig specialisten te begeleiden bij hun afstudeeronderzoek. Sandra Horsten-Schoonen werkt als verpleegkundig specialist bij tanteLouise. In de praktijk zag ze dat bewoners met dementie soms van een open naar gesloten afdeling verhuizen. Maar hoe wordt deze beslissing genomen? En hoe ervaren zorgprofessionals dit? Deze vragen stonden centraal in het afstudeeronderzoek van Sandra. Ze schreef hier samen met Sascha Bolt een artikel over.
In Nederland wonen ongeveer 80.000 mensen met dementie in een verpleeghuis. Zij wonen meestal op een psychogeriatrische (PG) afdeling. In verpleeghuizen is steeds meer aandacht voor bewegingsvrijheid, wat inhoudt dat mensen zich vrij kunnen bewegen waar ze willen. Dit is een belangrijk onderdeel van mensgerichte zorg. PG-afdelingen hebben steeds vaker open deuren. Bewoners zijn daar vrij om de afdeling te verlaten. Er zijn ook semi-open afdelingen. Daar zijn sommige deuren open (bijvoorbeeld een deur naar de tuin), terwijl andere deuren dicht blijven (bijvoorbeeld de hoofdingang). Volgens de visie van tanteLouise leven bewoners in ”verantwoorde vrijheid”. Ze kunnen zich vrij bewegen, ténzij er aantoonbare risico’s zijn. In dat geval wordt hun bewegingsvrijheid beperkt. Dat komt overeen met de Wet Zorg en Dwang (Wzd).
Mensen met dementie verhuizen soms van een open naar een gesloten (PG) afdeling in een verpleeghuis . We onderzochten hoe zorgprofessionals beslissen over zo’n verhuizing en waarom ze denken dat dit soms noodzakelijk is. We hebben 8 interviews gehouden met zorgmedewerkers, en één groepsgesprek met een multidisciplinair team (6 deelnemers).
De deelnemers hechten waarde aan bewegingsvrijheid voor bewoners. Zij vertelden dat open PG-afdelingen meerdere voordelen heeft. Deze bevorderen de eigen regie en houden bewoners actief. Een verhuizing van open naar gesloten PG heeft een grote impact op bewoners en gebeurt dan ook niet zomaar. Het multidisciplinaire team zoekt eerst naar oplossingen op open PG. Bijvoorbeeld door technologie in te zetten. Dit kan helpen om een gevoel van veiligheid bij zorgmedewerkers en familieleden te vergroten.
Waarom verhuizen bewoners soms dan toch? Deelnemers gaven aan dat er ook risico’s verbonden zijn aan een open PG-afdeling. Zij geloven daarom dat sommige bewoners beter passen op een gesloten PG. Vooral als ze gevorderde dementie hebben. Deze bewoners worden soms gepest door medebewoners. Deelnemers noemden voordelen van gesloten PG, zoals de veiligheid voor bewoners (zoals ervaren door zorgmedewerkers en familie), de structuur en het huiselijke gevoel. Ook werd benoemd dat medewerkers op gesloten PG mogelijk meer kennis en ervaring hebben. Tegelijkertijd vinden deelnemers dat er daarin geen verschil zou moeten zijn. Deelnemers hebben behoefte aan duidelijkheid en ondersteuning vanuit de organisatie. Hoe kunnen zij bewoners zo veel mogelijk vrijheid bieden? En voor welke bewoners zijn gesloten deuren echt noodzakelijk? Heldere richtlijnen en regels kunnen hen hierbij helpen.
Het beperken van bewegingsvrijheid is een vorm van onvrijwillige zorg. Dat geldt ook voor een gesloten deur. Toch kan het in de praktijk een uitdaging zijn om deuren te openen (of open te houden). De voornaamste leerpunten uit dit onderzoek zijn:
1) De redenen voor een verhuizing naar gesloten PG-afdeling zijn niet altijd geldig. Soms brengt wonen op een open PG-afdeling aantoonbare risico’s met zich mee, wat een verhuizing naar een gesloten afdeling rechtvaardigt. Maar een (ervaren) gebrek aan structuur of deskundige begeleiding zijn bijvoorbeeld geen geldige redenen.
2) Het vergroten van bewegingsvrijheid vraagt om een duidelijke visie van zorgorganisaties. En om helderheid over geldige redenen voor een verhuizing van een open naar gesloten PG. Het is belangrijk dat zorgprofessionals deze visie kennen en toepassen. Dit kan hen houvast geven wanneer ze een verhuizing overwegen.
3) Een open of gesloten deur: dat zou het enige verschil tussen een open en gesloten PG-afdeling moeten zijn. Toch zien zorgprofessionals in de praktijk meerdere verschillen. Bijvoorbeeld een andere (dag)structuur of een meer persoonlijke benadering van bewoners.
Uiteindelijk is het streven om deuren in verpleeghuizen zoveel mogelijk open te houden. Zorgorganisaties kunnen investeren in het verbeteren van de geboden structuur en individuele aandacht voor bewoners op open PG-afdeling. Zo kan passende zorg worden geboden aan álle bewoners, zonder beperkingen van vrijheid. Ook aan bewoners met gevorderde dementie. Dit kan een uitdaging zijn voor bestaande verpleeghuislocaties, bijvoorbeeld door de omgeving of indeling van het gebouw. Nieuwe locaties kunnen direct worden ontworpen om bewegingsvrijheid te ondersteunen, bijvoorbeeld door de aanleg van een grote tuin of het gebruik van technologie zoals deuren die automatisch openen.
Wil je het volledige artikel lezen? Klik dan hier.
